Mars 5, 2025 | Wednesday
“Ndërsa objektiviteti është thelbësor, gazetaria gjithashtu kërkon të zgjedhësh se çfarë të promovosh”
Anamari Repiq u rrit në Prizren në një mjedis multietnik dhe ishte dëshmitare e shkeljes së të drejtave të shqiptarëve gjatë regjimit të Millosheviqit, si dhe e largimit të serbëve nga Kosova pas luftës. Pasi u largua nga Kosova, ajo vendosi të kthehej shpejt pas luftës dhe t’i bashkohej Radio Blue Sky, për t’u bërë më vonë zëvendës drejtore e përgjithshme e transmetuesit publik të Kosovës, RTK, ku ndihmoi në themelimin e kanalit në gjuhën serbe, RTK2. Që nga ajo kohë, ajo është vazhdimisht në kërkim të historive që nxjerrin në pah përpjekjet njerëzore drejt pajtimit dhe bashkëpunimit.
Europe House Kosovo: Si e kujtoni fillimin e karrierës suaj, madje edhe më herët, si i kujtoni studimet tuaja?
Anamari Repiq: Nëse kthehemi mbrapa, gjithçka në jetët tona filloi në vitet ‘90. Jo vetëm në Kosovë por në mbarë Evropën, veçanërisht pas vitit 1989. Vitet ‘90 ishin një kohë e ballafaqimit me realitetin—diktatura e Millosheviqit, luftërat, marrëveshjet e paqes dhe tentativat për rindërtim pas shpërbërjes së Jugosllavisë. Por edhe pas marrëveshjeve të paqes, nuk pati një periudhë të qëndrueshme pajtimi, gjë që e konsideroj si dështimin më të madh. Më pas, në fund të viteve ‘90, shpërtheu lufta në Kosovë, duke rivendosur gjithçka nga e para.
Duke jetuar në Prizren, isha e vetëdijshme për komunitetin e madh shqiptar—fqinjët, miqtë e mi—të cilët nuk i gëzonin të drejtat e tyre. Sa më shumë ndërgjegjësohesha për mjedisin përreth, aq më shumë kuptoja se pa barazi, asgjë nuk ishte e zgjidhur në të vërtetë. E dija që situata ishte e padrejtë, por askush nuk priste një luftë tjetër, e aq më pak mizoritë që pasuan. Duke qenë dëshmitarë të luftërave në Bosnje dhe Kroaci, ne e dinim se çështjet e pazgjidhura të Kosovës nënkuptonin që gjithçka nuk kishte mbaruar akoma.
Unë studioja në Fakultetin e Mësuesisë pa një rrugë të qartë karriere, e tërhequr nga fusha të shumta. Ndërkohë, mbarova studimet për mësuesi, përfundova studimet e magjistraturës në Gazetari dhe tani po ndjek edhe një gradë Master në Shkenca Politike për Studimet Ballkanike. Por pika e vërtetë e kthesës ishte periudha 1998-1999, një kohë e vështirësive personale dhe kolektive.
Gjatë luftës, isha në Prizren, duke parë shqiptarët që iknin drejt Shqipërisë, ndërsa dëgjonim lajme tragjike. E dija që jeta nuk do të ishte më e njëjtë, dhe ashtu ndodhi. Me një marrëveshje tjetër paqeje, shumë serbë u larguan nga Kosova, veçanërisht nga zonat urbane, duke çuar në një tjetër tragjedi—pasigurinë rreth fati të fqinjëve dhe miqve, shqiptarë dhe serbë njësoj. Ishte një periudhë e vështirë, veçanërisht për të rinjtë që duhej të planifikonin të ardhmen e tyre në një paqëndrueshmëri të tillë. Kishe përshtypjen e vitit zero.
Ne ishim rritur të rrethuar nga konflikti etnik, paqëndrueshmëria politike dhe lufta, duke e bërë atë dukej normale. Por më pas lindi pyetja: a duhet të vazhdojmë të jetojmë në tragjedi, apo duhet të fillojmë të mësojmë se si të jetojmë në paqe? Ky konstatim më shtyu të kthehem në Kosovë.
Si shumë të tjerë, unë aplikova dhe u përzgjodha për punë në Radio Blue Sky, e cila drejtohej nga qeveria zvicerane në atë kohë. Ekipi në Radio Blue Sky ishte multietnik dhe puna në një mjedis multietnik bënte që ti të ndihesh si në shtëpinë tënde, pasi në Prizren gjithmonë kemi pasur diversitet. Si fëmijë, nuk e kisha menduar kurrë se gjuhët e ndryshme mund të bëheshin problem; isha mësuar të dëgjoja gjuhë të ndryshme në qytetin tim dhe mendoja se ishte normale t’i dëgjoje dhe t’i mësoje ato, nëse ishte e mundur.
Angazhimi në Radio Blue Sky ishte një moment përcaktues—një tjetër “vit zero”, një fillim i ri pas luftës. Ky ishte një tranzicion, jo vetëm për mua, por edhe për shumë të tjerë. Për gazetarët e rinj, ishte e rëndësisë thelbësore të kesh mbështetjen e kolegëve me prejardhje të ndryshme etnike. Raportimi nënkuptonte pasqyrimin e realitetit—problemeve, vështirësive, tragjedive dhe, mbi të gjitha, mundësive për paqe dhe pajtim. Na duhej të përshtateshim me realitetin e ri. Ky fillim ishte i ndërlikuar, por thelbësor.
Europe House Kosovo: Sa kohë keni punuar në Blue Sky?
Anamari Repiq: Blue Sky ishte një projekt ndërkombëtar që përfundimisht u bashkua me RTK-në. Unë nuk u largova dhe u bëra pjesë e kanalit të dytë të Radio Kosovës, që transmetonte në gjuhën serbe dhe në gjuhë të tjera. Që në fillim, isha gjithashtu korrespondente për Radion Evropa e Lirë, gjë që e përforcoi identitetin tim si gazetare. Puna ime u përqendrua në zhvillimet politike, historitë njerëzore, ndërtimin e paqes dhe përpjekjet për pajtim—duke raportuar për përshtatjen e serbëve me realitetin e ri në Kosovë.
Të jesh gazetar nuk është thjesht një punë; kërkon dijeni në vazhdimësi për gjithçka që të rrethon. Ndërsa objektiviteti është thelbësor, gazetaria gjithashtu kërkon të zgjedhësh se çfarë të promovosh—duke siguruar që zërat e viktimave të dëgjohen në vend që t’u japim peshë të barabartë kriminelëve të luftës. Puna për të dyja radiot për mua ishte si një mision. Udhëtoja anembanë Kosovës, duke mbuluar historitë e të kthyerve, personave të zhdukur dhe vështirësitë e të rinjve serbë për t’u përshtatur me paqëndrueshmërinë politike.
Vazhdova të punoj me Radion Evropa e Lirë deri në vitin 2010, dhe më pas u bëra zëvendësdrejtore e përgjithshme e RTK-së. Gjatë kësaj periudhe, zhvillova RTK2, kanalin e transmetuesit publik në gjuhën serbe. Përkundër angazhimit tim të thellë në gazetari, nuk isha e kënaqur me ritmin e ngadaltë të ndryshimeve. Megjithatë, e dija që roli ynë ishte të kontribuonim, qoftë edhe në mënyra të vogla. Pas disa vitesh punë në drejtimin e RTK-së, iu riktheva raportimit në terren, të cilin e preferoj. Tani, si korrespondente në Beograd, mbuloj marrëdhëniet Kosovë-Serbi, integrimin evropian dhe çështjet rajonale. Gazetaria më e mirë ndodh në terren. Sot—si korrespondente nga Beogradi—raportimi në dy gjuhë, serbisht (që e kam gjuhë amtare) dhe shqip, është një nga sfidat e mia më të mëdha për mua, në aspektin pozitiv. Kjo do të thotë që unë mësoj dhe përpiqem të ndryshoj gjërat, të tejkaloj kufijtë, duke treguar që nuk jam thjesht gazetare, por edhe një person që i respekton të tjerët. Sepse ai koncept multikulturor i jetës, historisë dhe ndjenjave që sjell nga qyteti im i lindjes, Prizreni, të cilin unë dhe familja ime e lamë në vitin 1999, më ka përkufizuar si qenie njerëzore dhe si gazetare.
Europe House Kosovo: Si ka kontribuuar gazetaria në pajtimin në rajon dhe cili është roli i saj sot?
Anamari Repiq: Në shumë mënyra, gazetarët dhe mediat kanë dështuar. Ndërsa disa u përqendruan te pajtimi, këto histori shpesh u lanë mënjanë. Mediat i dhanë prioritet politikës ditore, gjë që është e nevojshme, por raportimi mbi pajtimin mbeti në plan të dytë. I gjithë rajoni, jo vetëm Kosova dhe Serbia, ka pasur vështirësi në këtë aspekt. Organizatat e shoqërisë civile promovuan pajtimin, por rrallëherë arritën që kjo të bëhet pjesë e politikave kryesore.
Shumica e gazetarëve qëndrojnë brenda komuniteteve të tyre—gazetarët serbë që raportojnë për serbët, gazetarët shqiptarë për shqiptarët. Nëse del jashtë kësaj kornize, rrezikon të etiketohesh si tradhtar. Por kjo është detyra jonë: të shkojmë përtej, të raportojmë për “anën tjetër”. Mediat duhet të bëjnë më shumë. Raportimi mbi marrëveshjet politike shpesh lë pas dore ndikimin njerëzor. Politikanët dhe negociatorët janë në qendër të vëmendjes, por njerëzit e prekur nga këto vendime harrohen.
Duke parë raportet e mia nga e kaluara, shoh të njëjtat probleme që ngulmojnë edhe sot. Për shembull, vite më parë, unë mbulova një shoqatë të grave në Graçanicë që punonte për fuqizimin ekonomik të grave. Sot, ato ende luftojnë të njëjtat beteja. Gazetaria duhet të kapë këto përpjekje të vazhdueshme, duke nxjerrë në pah si vështirësitë, ashtu edhe qëndresën e njerëzve që luftojnë për ndryshim.
Raportimi për pajtimin fillon me pranimin e mizorive të së kaluarës—duke treguar historitë e viktimave, krimeve të luftës dhe personave të zhdukur. Vetëm atëherë mund të ecim përpara. Kur familjet serbe dhe shqiptare të personave të zhdukur takohen dhe ndajnë dhimbjen e tyre, ata gjejnë gjuhën e përbashkët. Si gazetarë, ne duhet t’i kërkojmë dhe t’i zmadhojmë këto momente. Raportimi mbi tragjeditë është thelbësor, por po aq thelbësor është edhe raportimi për ata që punojnë për të ndërtuar një të ardhme më të mirë.
Sfida e gazetarisë nuk është vetëm ndjekja e narrativave politike, por edhe gjetja dhe tregimi i historive njerëzore që kanë rëndësi. Aty gazetaria mund të bëjë diferencën.